GÜNCEL YARGITAY KARARLARI IŞIĞINDA TEMİNAT SENEDİ (TEMİNAT BONOSU)

​

Teminat senedi (teminat bonosu) nedir? Şartları nelerdir?

Teminat senedi (teminat bonosu), bir hukuki ilişki veya sözleşme kapsamında, taraflardan birinin üstlendiği veya taahhüt ettiği edimi (bir inşaatın zamanında tamamlanması, kiracının tahliye aşamasında kiralananı hasarsız teslim etmesi, bir taşınmazın belli bir tarihte devredilmesi vb.) zamanında ve eksiksiz şekilde yerine getireceğini güvence altına almak amacıyla düzenlenen, şarta bağlı bir ödeme taahhüdünü içeren senet türüdür.

Teminat senetleri (teminat bonosu) genellikle, alacaklının ileride uğraması muhtemel bazı zararlara karşı güvence sağlamak amacıyla verilir.

​

Yargıtay HGK kararlarında yer alan örnekler:[1]

1. Bir müteahhidin inşaatı zamanında bitirememesi durumunda ödemek zorunda kalacağı cezai şart için verdiği bono bir teminat senedidir.

2. Satın alınıp, bedeli ödenmekle birlikte tapuda henüz devri yapılmadığı için satın alan kişinin adına tescil edilemeyen bir taşınmazın bedeline ilişkin olarak düzenlenip alıcıya verilen ve devir gerçekleştikten sonra karşılıksız kalacağı öngörülen bono bir teminat senedidir.

3. Kiracının, kiralanana vereceği muhtemel zararların teminatı olarak kiraya verene verdiği bono verdiği bono bir teminat senedidir.

​

Teminat senedi (bonosu) ile kambiyo senedi arasındaki temel fark nedir?

Teminat senedini, kambiyo senedinden ayıran temel özellik; teminat senedinin bir şartın gerçekleşmesi (gecikmenin, zararın meydana gelmesi vb.) halinde hak ve borç doğurmasına karşın kambiyo senedi niteliğindeki bononun koşulsuz bir borç ödeme vaadi / ikrarı niteliğinde olması ve herhangi bir şarta bağlı olmadan hak ve borç doğurmasıdır.

Bunun doğal sonucu olarak teminat senedine bağlı hakkın doğup doğmadığı ancak yargılama sonucunda ortaya çıkacağından teminat senetleri kambiyo senetlerine özgü icra takibine konu edilmez.

​

YARGITAY HGK KARARI: “Senedin teminat senedi olup olmadığı yargılama sonucunda belli olacaktır; sonuçta bu senede dayalı kambiyo senetlerine özgü haciz yolu ile takip yapılamaz (... Ülgen vd., Kıymetli Evrak Hukuku, İstanbul, 2015, s. 148).” Yargıtay Hukuk Genel Kurulu 20.09.2023 T. 2021/995 E. 2023/825 K.

 

Teminat senetleri, kambiyo senetlerine özgü haciz yoluyla icra takibine konulabilir mi?

Teminat senetleri, kambiyo senetlerine özgü haciz yoluyla icra takibine konulamaz, genel haciz yoluyla icra takibine konulabilir.

​

YARGITAY HGK KARARI: “Senedin teminat senedi olup olmadığı yargılama sonucunda belli olacaktır; sonuçta bu senede dayalı kambiyo senetlerine özgü haciz yolu ile takip yapılamaz (... Ülgen vd., Kıymetli Evrak Hukuku, İstanbul, 2015, s. 148).” Yargıtay Hukuk Genel Kurulu 20.09.2023 T. 2021/995 E. 2023/825 K.

​

Bonoya sadece “TEMİNAT SENEDİDİR/TEMİNAT AMAÇLIDIR vb.” yazılması onu tek başına teminat senedi haline getirip kambiyo senedi olmaktan çıkarır mı?

Bononun üzerine teminat senedi olduğu yazılı olmasına rağmen neyin teminatı olduğu belirtilmemişse mücerretlik (koşulsuz borç ödeme vaadi niteliği) ortadan kalkmaz. Yani bu durumda kambiyo senedi olarak icraya konulabilir.

​

YARGITAY HGK KARARI: “Hukuk Genel Kurulunun 28.03.2018 tarihli ve 2017/12-1140 Esas, 2018/563 Karar sayılı ile 11.02.2020 tarihli ve 2017/12-743 Esas, 2020/129 Karar sayılı kararlarında da benimsendiği üzere bonoda teminat kaydı var ise de neyin teminatı olduğu belirtilmediğinden bu kayıt bononun mücerrettik vasfını ortadan kaldırmaz. Sadece teminat olduğuna dair eklenen bu kayda doktrinde mücerret teminat kaydı denilmektedir.” Yargıtay Hukuk Genel Kurulu 14.06.2023 T. 2021/607 E. 2023/626 K.

​

YARGITAY KARARI: “..Kaldı ki, bono üzerindeki teminat ibaresi neyin teminatı olduğunun ayrıca açıklanmadığı sürece bononun başlı başına teminat bonosu olduğunu göstermez. Diğer yandan teminat iddiasının kabulü için bu hususun taraflarca ayrı bir sözleşmede belirtilmesi de zorunlu değildir.” Yargıtay 12. HUKUK DAİRESİ  Esas: 2023/886 Karar: 2023/8092 Karar Tarihi :30.11.2023

​​

Teminat senedi vb. ifadesi senedin neresine yazılmalıdır?

Senedin, teminat niteliğinde olduğu ve/veya neyin teminatı olduğu senedin önüne, arkasına veya ayrı bir belgeye yazılabilir.

​

YARGITAY HGK KARARI: “Hukuk Genel Kurulunun 24.02.2010 tarihli ve 2010/19-67 Esas, 2010/99 Karar; 28.03.2018 tarihli ve 2017/12-1140 Esas, 2018/563 Karar; 11.02.2020 tarihli ve 2017/12-743 Esas, 2020/129 Karar ile 15.09.2020 tarihli ve 2017/12-269 Esas, 2020/591 Karar sayılı kararlarında da vurgulandığı üzere bononun teminat amaçlı verildiğinin kabul edilebilmesi için, neyin teminatı olarak verildiğinin ya bononun önündeki veya arkasındaki yazılar veya ayrı bir belge (2004 sayılı Kanun'un 169/a maddesinde öngörülen) ile teminat senedi olduğunun kanıtlanması gerekir.” Yargıtay Hukuk Genel Kurulu 20.09.2023 T. 2021/995 E. 2023/825 K.

​

YARGITAY HGK KARARI (Özet): Senedin arkasında “TEMİNAT VE SÖZLEŞME EKİDİR” yazmasına rağmen sözleşme hakkında bilgiye yer verilmemiştir. Sözleşme tarihi ile senet tarihi ve sözleşmedeki tutar ile senetteki tutar aynıdır. Senedin teminat senedi olduğu ispatlandığından kambiyo senetlerine özgü icra takibinin iptali gerekir. Senet üzerinde teminat senedi olduğu yazılı olduğundan ciro yoluyla alan hamil iyi niyet iddiasında bulunamaz. Yargıtay Hukuk Genel Kurulu 17.02.2022 T. 2018/309 E. 2022/161 K.

​

Senet üzerinde (önünde veya arkasında) “TEMİNAT SENEDİ/TEMİNAT AMAÇLIDIR vb.” yazmasa bile o senet teminat senedi olabilir mi?

Borçlu ve alacaklı (keşideci ve lehtar) kendi aralarında bir sözleşme yaparak teminat senedi verildiğini / verileceğini kararlaştırmış olabilirler. Bu durumda, teminat kaydı içermeyen bir senet (bono) düzenleyebilirler. Bu bono, geçerli bir kambiyo senedi gibi görünse de taraflar arasındaki sözleşme gereğince bir teminat senedi niteliğindedir. Alacaklı (Lehtar) bu bonoyu kambiyo senetlerine özgü icra takibine koyarsa borçlu, sözleşmeyi ibraz ederek itiraz ettiğinde icra mahkemesi tarafından takip iptal edilir. Ancak bunun için, sözleşmede teminat senedinin tutarı, vadesi vb. bilgilere yer verilmiş olması gerekir.

 

YARGITAY KARARI: “Bir bononun teminat olarak verildiğinin kabulü için, o bono üzerinde teminat ibaresinin bulunması zorunluluğu yoktur.” Yargıtay 12. HUKUK DAİRESİ  Esas: 2023/886 Karar: 2023/8092 Karar Tarihi :30.11.2023

 

YARGITAY HGK KARARI (Özet):  Senet incelendiğinde teminat senedi olduğu anlaşılamıyorsa borçlu bunun teminat senedi olduğunu borca itiraz olarak ileri sürebilir. Borçlu, iddiasını yazılı delille ispatlayabilir. Senedi ciro veya teslim yoluyla almış olan iyi niyetli üçüncü kişi hamile karşı senedin teminat senedi olduğu itirazı ileri sürülemez. Yargıtay Hukuk Genel Kurulu 20.09.2023 T. 2021/995 E. 2023/825 K.

 

YARGITAY HGK KARARI (Özet):  Davacı borçlu senedin teminat senedi olduğunu yazılı delille ispatlayamadığından, lehtardan ciro yoluyla senedi almış olan alacaklıya karşı da bedelsizlik defini ileri süremez. Zira TTK’nın 687. maddesi gereğince; senedin teminat senedi olduğuna dayalı bedelsizlik def’înin senet hamiline karşı ileri sürülebilmesi için öncelikle, senedin bedelsizliğine dair def’înin yazılı delille ispatlanması zorunludur. Yargıtay HG. Hukuk Genel Kurulu 17.11.2022 T. 2020/698 E. 2022/1545 K.

 

YARGITAY KARAR(Özet): Teminat senedi verileceğine ilişkin sözleşmenin tarafları ile takibe konu senedin alacaklı ve borçlu yanları, miktarı ve tanzim tarihleri aynı olsa da, anılan sözleşmede senedin vade tarihi ve düzenleme açıkça yazılmadığı için senedin teminat senedi olduğunun ispatlanamadığı. Yargıtay 12. Hukuk Dairesi 24.02.2021, 2020/6334 E., 2021/2075 K. 

 

YARGITAY KARARI (Özet): Teminat senedi olduğu anlaşılan senetle ilgili olarak, teminatın (ilgili borcun) geçerliliğini koruyup korumadığı, senedin iade şartlarının mevcut olup olmadığı araştırılmalıdır. Yargıtay 6. Hukuk Dairesi 20.05.2025 T. 2024/1740 E. 2025/2066 K.

​

TEMİNAT SENEDİNE İLİŞKİN EMSAL YARGITAY KARARLARI

​

1-) Bono üzerinde teminat ifadesi yer almasa da taraflar arasındaki sözleşmede teminat senedi verileceği yazılığı olduğundan ve tutar ile tarihler tuttuğundan bononun teminat senedi olduğunun kabulü gerekir.

​

YARGITAY HGK KARARI: “Tüm bu açıklamalar ışığında somut olayın incelenmesinde; alacaklı tarafından borçlu aleyhine başlatılan kambiyo senetlerine özgü haciz yolu ile takibe dayanak bononun 13.07.2017 düzenleme ve 21.09.2018 vade tarihli, 450.000,00 TL bedelli olduğu, lehtarın alacaklı Kerte İnş. San. Tic. Ltd. Şti., düzenleyenin borçlu Oskır Mühendislik Taah. San. ve Tic. Osman Sabri Kıranoğlu olduğu, senedin üzerinde teminata ilişkin bir kaydın yer almadığı, alacaklı ile borçlu arasında düzenlenen 13.07.2017 tarihli Kütahya Arkeoloji ve Maden Müzesi Şantiyesi Elektrik Tesisat İşleri Alt Yüklenici Ana Sözleşmesinde borçlunun alt yüklenici olarak anıldığı, sözleşmenin \"Avans, avans teminatı ve kesin teminat\" başlıklı 7 nci maddesinin \"....Bu sözleşmenin konusu olan işlerin tam ve eksiksiz yapılması amacıyla alt yükleniciden alınacak kesin teminat 450.000 TL tutarlı teminat senedi olacaktır. Alt yüklenici nitelikleri bu maddede yazılı kesin teminatı iş bu sözleşmenin imzalanması sırasında müteahhite teslim eder.\" şeklinde olduğu anlaşılmaktadır.

 Bu durumda 13.07.2017 tarihli sözleşme ile takip konusu senedin tarafları ile düzenleme tarihinin aynı olduğu, sözleşmede belirtilen teminat senedinin miktarı ile takip konusu senedin miktarının da aynı olduğu gözetildiğinde bu hâli ile 2004 sayılı Kanun'un 169/a maddesi kapsamında bononun sözleşme ile bağlantısının kanıtlandığının ve belirtilen 13.07.2017 tarihli sözleşmenin içeriğine göre senedin teminat amacıyla verildiğinin, alacağın varlığının ve miktarının yargılamayı gerektirdiğinin kabulü gerekir.” Yargıtay Hukuk Genel Kurulu 17.05.2023 T. 2023/254 E. 2023/485 K

​

2-) Bir bononun teminat olarak verildiğinin kabulü için, o bono üzerinde teminat ibaresinin bulunması zorunluluğu yoktur. Kaldı ki, bono üzerindeki teminat ibaresi, neyin teminatı olduğunun ayrıca açıklanmadığı sürece bononun başlı başına teminat bonosu olduğunu göstermez. Bono arkasında yazılı olan ve sonradan silinen ibare ile sunulan sözleşmenin birbirini desteklemesi ile bononun teminat olarak verildiğinin kabulü gerekmektedir.

​

YARGITAY KARARI: Alacaklı tarafından borçlu aleyhine kambiyo senetlerine özgü haciz yoluyla takip başlatıldığı, borçluların, takibin dayanağı bononun arka yüzünde teminat amaçlı verildiğinin yazılı olduğu ve sunulan sözleşmeye istinaden teminat olarak verildiğini ileri sürerek takibin iptali talebi ile icra mahkemesine başvurduğu, mahkemece davanın reddine karar verildiği, karara karşı borçluların istinaf yoluna başvurması üzerine Bölge Adliye Mahkemesince istinaf başvurusunun esastan reddine karar verildiği, kararın borçlular tarafından temyiz edildiği görülmektedir.

​

Somut olayda, takibe konu bononun arka yüzünde teminat amaçlı verildiğine ilişkin bir açıklama olup olmadığına ilişkin bilirkişi raporu alındığı ve rapor sonucunda senet arkasında silinmiş şekilde ''İş bu senet 11/08/2021 işyeri kiralama sözleşmesine tabi??? baş?? amaçla??!!!maz ciro edilemez.'' yazdığının belirlendiği, takibin tarafları arasında düzenlenen 11.08.2021 tarihli taraflar arasındaki Kira Sözleşmesinin 2 numaralı maddeler başlıklı f bendinde “…taraflar arasında imzalanan 200.000 TL'lik teminat senedinin hukuki yollarla işleme konulacağına..” dair kayıt mevcut olduğu görülmektedir.

​

Bir bononun teminat olarak verildiğinin kabulü için, o bono üzerinde teminat ibaresinin bulunması zorunluluğu yoktur. Kaldı ki, bono üzerindeki teminat ibaresi neyin teminatı olduğunun ayrıca açıklanmadığı sürece bononun başlı başına teminat bonosu olduğunu göstermez. Diğer yandan teminat iddiasının kabulü için bu hususun taraflarca ayrı bir sözleşmede belirtilmesi de zorunlu değildir.

Somut olayda bono arkasında yazılı olan ve sonradan silinen ibare ile sunulan sözleşmenin birbirini desteklemesi ile bononun teminat olarak verildiğinin kabulü gerekmekte olup, takip dayanağı bononun tahsilinin gerekip gerekmediği yargılamayı zorunlu kılmaktadır.

​

Bu durumda mahkemece borca itirazın kabulü ile takibin durdurulmasına dair karar verilmesi gerekirken davanın reddi şeklinde verilen karar isabetsiz olup Bölge Adliye Mahkemesi kararı kaldırılarak İlk Derece Mahkemesi kararının bozulması gerekmiştir.” Yargıtay 12. HUKUK DAİRESİ  Esas: 2023/886 Karar: 2023/8092 Karar Tarihi :30.11.2023

​

3-) Teminat senedi verileceğine ilişkin sözleşmenin tarafları ile takibe konu senedin alacaklı ve borçlu yanları, miktarı ve tanzim tarihleri aynı olsa da, anılan sözleşmede senedin vade tarihi ve düzenleme açıkça yazılmadığı için senedin teminat senedi olduğunun ispatlanamadığı

​

YARGITAY KARARI : “Somut olayda, takip dayanağı bononun üzerinde “teminat senedi” olduğuna dair herhangi bir ibarenin bulunmadığı, Davacı yanın dayandığı \"Kütahya Arkeoloji ve Maden Müzesi Şantiyesi Elektrik Tesisat İşleri Alt Yüklenici Ana Sözleşmesi\"nin incelenmesinde, 13/07/2017 tarihli olup, taraflarının Kerte İnşaat San. Tic. Ltd. Şti. İle Oskır Mühendislik Taah. San. Ve Tic. ... olduğu, sözleşmenin 7. maddesinin 2. bendinde \"bu sözleşmenin konusu olan işlerin tam ve eksiksiz yapılması amacıyla alt yükleniciden alınacak kesin teminat 450.000,00TL tutarlı teminat senedi olacaktır\" düzenlemesinin yer aldığı ancak sözleşmenin tarafları ile dayanak senedin alacaklı ve borçlu yanları, miktarı ve tanzim tarihleri aynı olsa da senedin vade tarihi hususunda anılan sözleşmede açık bir sarahat bulunmadığının yanında sözleşmede senedin düzenleme tarihine açıkça bir atıf yapılmadığı, davalı alacaklının cevap dilekçesi ve yargılama aşamasındaki beyanları gözetildiğinde, takibe konu bononun teminat senedi olarak düzenlendiği yönünde kabulünün de bulunmadığı, senedin, neyin teminatı olduğu hususunun, dolayısıyla teminat senedi olduğuna ilişkin iddianın, tarafların imzasını taşıyan ve senede açıkça atıf yapan İİK 169/a maddesinde yazılı belgelerle kanıtlanamadığı görülmüştür.

​

O halde; borçlunun itirazını yazılı bir belge ile ispat edemediği ve alacaklı tarafından da takip dayanağı bononun teminat senedi olduğuna yönelik bir kabul beyanı bulunmadığına göre, itirazın reddine karar verilmesi gerekirken, yazılı şekilde hüküm tesisi isabetsizdir...” gerekçesiyle karar bozularak, dosyanın kararı veren Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine karar verilmiştir.” Yargıtay 12. Hukuk Dairesinin 24.02.2021 tarihli ve 2020/6334 E., 2021/2075 K. sayılı kararı

​

4-) Senedin arkasında “TEMİNAT VE SÖZLEŞME EKİDİR” yazmasına rağmen sözleşme hakkında bilgiye yer verilmemiştir. Sözleşme tarihi ile senet tarihi ve sözleşmedeki tutar ile senetteki tutar aynıdır. Senedin teminat senedi olduğu ispatlandığından kambiyo senetlerine özgü icra takibinin iptali gerekir. Senet üzerinde teminat senedi olduğu yazılı olduğundan ciro yoluyla alan hamil iyi niyet iddiasında bulunamaz. 

​

YARGITAY HGK KARARI: “Borçlu vekili; alacaklı ... tarafından müvekkili aleyhine kambiyo senetlerine özgü haciz yolu ile icra takibi başlatıldığını, takibe konu senette ciranta olan ... İnş. Taah. İth. San. ve Tic. Ltd. Şti. ile müvekkili arasında imzalanan taşeronluk sözleşmesinin 8. maddesine göre her biri 100.000TL bedelli iki adet bononun sözleşme hükümlerine aykırı hareket edilmesi durumunda doğabilecek zarara istinaden yüklenici ... İnş. Taah. İth. San ve Tic. Ltd. Şti.’ne teminat olarak verildiğini, senetlerin arka yüzlerine “teminattır ve sözleşme ekidir” yazıldığını ve yükleniciye tanzim ve ödeme tarihleri ile tanzim ve ödeme yerinin boş olarak verildiğini, ancak boş kısımlarının daha sonra alacaklı veya ciranta tarafından doldurulduğunu, sözleşme ve senetteki “teminat ve sözleşme ekidir” yazısı gereği teminat olarak verilen senedin kayıtsız ve şartsız muayyen bir bedeli ödeme vaadi taşımadığından kambiyo senedi vasfına haiz olmadığını, kambiyo senetlerine özgü haciz yolu ile takip yapılamayacağını ileri sürerek takibin ve ödeme emrinin iptaline karar verilmesini talep etmiştir.

​

…  Somut olayda ise; alacaklı tarafından borçlu aleyhine başlatılan kambiyo senetlerine özgü haciz yolu ile takibe dayanak 100.000TL bedelli, 17.01.2013 düzenleme ve 15.04.2013 vade tarihli senedi düzenleyenin ... Enerji Elek. İnş. Malz. İnş. Taah. Gıda Tic. San. Ltd. Şti., lehtarın ... Ltd. Şti. olduğu, senedin arka yüzünde \"Teminat senedidir. Sözleşme ekidir” ibaresinin bulunduğu, bu ibareden sonra lehtarın cirosu ile senedin alacaklıya geçtiği, borçlunun icra mahkemesine başvurusunda senedin kambiyo vasfını içermediğini ileri sürerek takibin iptalini talep ettiği anlaşılmaktadır.

​

17.01.2013 tarihli alt taşeron sözleşmesinin incelenmesinde, yüklenicinin ... İnş. Taah. İth. San. ve Tic. Ltd. Şti., taşeronun ... Enerji Ltd. Şti. olduğu, sözleşmenin 8.1.1. maddesinin “Yüklenici 2 adet 100.000TL açık tarihli teminat çeki/senedi vermiş olup sözleşme hükümlerine aykırı hareket edilmesi hâlinde yüklenici teminat çekini/senedini taşerona ihtar çekmeden irat kaydetme ve tahsile koyma hakkına sahiptir” şeklinde olduğu görülmektedir.

​

Takibe dayanak senedin arka yüzünde bulunan \"Teminat senedidir. Sözleşme ekidir” ibaresi ile senedin sözleşmeye dayalı olarak verildiği senet üzerinden anlaşılmaktadır. Senet, sözleşme ilişkisi dolayısıyla verildiğinden senedin mücerretlik vasfını ortadan kalkmış olup, TTK’nın 776. maddesinin 1. fıkrasının (b) bendine göre kayıtsız ve şartsız belirli bir bedeli ödemek vaadini içermemektedir. Belirtilen ibareden sonra senedi ciro ile alan alacaklı cirantaya karşı, senedin kambiyo vasfında olmadığı mutlak def’î olarak ileri sürülebilir. Kaldı ki 17.01.2013 tarihli alt taşeron sözleşmesinin tarihi ile senedin düzenleme tarihi, sözleşmenin 8.1.1. maddesinde belirtilen bedel ile senedin bedeli aynı olup kayıtsız şartsız borç ikrarından bahsedilemez.

​

 Şu hâle göre alacağın varlığı ve miktarı yargılamayı gerektirdiğinden kambiyo senetlerine özgü haciz yolu ile takip yapılamaz. Dolayısıyla İİK’nın 170/a maddesine göre takibin iptali gerekir.” Yargıtay HG. Hukuk Genel Kurulu 17.02.2022 T. 2018/309 E. 2022/161 K.

​

5-) Senedin teminat senedi olduğu ve artık teminat fonksiyonu kalmadığı iddiası yazılı delille ispatlanabilir

​

YARGITAY KARARI “ 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun (HMK) 201. maddesi uyarınca senede karşı ileri sürülen her türlü iddianın senetle ispatı gerektiği, somut olayda davacının, dava konusu nakden düzenlenen bonoların teminat olduğunu iddia ettiği, davalının ise nakden düzenlendiğini savunduğu, ispat külfetinin senedi talil ederek senedin teminat senedi olduğunu iddia eden davacı üzerinde bulunduğu, davacı tarafından imzalanan bonoların teminat için düzenlendiği teminat fonksiyonun kalmadığı iddiasının yazılı delille ispatlanması gerektiği, dava konusu senet üzerinde nakden kaydının davacı yanca talil edildiği, nakden kaydına göre de davacının senetlerin ödendiğine ya da bedelsiz kaldığına dair yazılı delil sunmadığı, yemin deliline de dayanmadığı, davacının senetten dolayı borçlu olmadığını ispatlayamadığı gerekçesiyle davanın reddine karar verilmiş. (Karar Yargıtay tarafından onanmıştır.) Yargıtay 11. Hukuk Dairesi 20.05.2025 T. 2024/4625 E. 2025/3495 K.

​

6-) Teminat senedi olduğu anlaşılan senetle ilgili olarak, teminatın (ilgili borcun) geçerliliğini koruyup korumadığı, senedin iade şartlarının mevcut olup olmadığı araştırılmalıdır.

​

YARGITAY KARARI: “Taraflar arasındaki \"Anahtar Teslimi Betonarme Karkas İnşaat Yapım İşi Eser Sözleşmesi İkinci Tadili\" başlıklı sözleşmenin 4/b bendinde: \"Yaklaşık olarak tamamlanmış iş seviyesinin (700.000 Dolar) üzerindeki 405.000 Dolar yapılmış ödemenin KDV'sine karşılık gelen 72.900 Dolar için yüklenici ve/veya ... İnşaat işverene vade kısmı boş emre bir emre muharrer sene imzalayıp verecektir. Senet üzerine .... müteselsil kesil olarak imza atacaktır. Senet asansör siparişi verildikten, elektrik ve su tesisatı ile diyafon, uydu ve klima altyapısı yapıldıktan, çatının çelik yapısı tamamlandıktan ve ön cephe tamamen cam giydirme işi yapıldıktan sonra yükleniciye veya ....'a bedelsiz iade edilecektir.\" şeklinde düzenlemeye yer verilmiştir. Sözleşmenin 4/b maddesi içeriği dikkate alındığında senedin teminat senedi olduğu hususunda tereddüt bulunmamaktadır. Yine bu maddede senedin teminat fonksiyonu, iade koşulları, paraya çevrilme şartları belirlenmiştir.

Mahkemece yapılması gereken iş; bu madde kapsamında senedin iade koşullarının oluşup oluşmadığı, oluşmadı ise nakte çevrilme koşullarının hangi kapsamda oluştuğu belirlenip, teminatın tamamen veya kısmen karşılıksız kaldığı saptandıktan sonra sonucuna göre karar vermekten ibaret olup, eksik inceleme ve yanlış değerlendirme ile mevcut şekilde karar verilmesi doğru olmamış, kararın bu nedenle bozulması uygun bulunmuştur.” Yargıtay 6. Hukuk Dairesi 20.05.2025 T. 2024/1740 E. 2025/2066 K.

​

7-) Davacı borçlu senedin teminat senedi olduğunu yazılı delille ispatlayamadığından, lehtardan ciro yoluyla senedi almış olan alacaklıya karşı da bedelsizlik defini ileri süremez. Zira TTK’nın 687. maddesi gereğince; senedin teminat senedi olduğuna dayalı bedelsizlik def’înin senet hamiline karşı ileri sürülebilmesi için öncelikle, senedin bedelsizliğine dair def’înin yazılı delille ispatlanması zorunludur.

​

YARGITAY HGK KARARI: “Belirtilen tüm bu bilgiler ışığında; dava konusu senedin kayıtsız şartsız bir ödeme vaadini içermesi karşısında ne senet üzerinde ne de yukarıda belirtilen sözleşmelerde davacı tarafından davalı ...’ya verilmiş yahut verilecek herhangi bir teminat senedine dair bir kayıt yer almaktadır. Bunun yanında davacı tarafından sunulan deliller arasında dava konusu senedin açık bir biçimde teminat senedi olduğuna dair yazılı bir delil bulunmamakta olup bu nedenlerle dava konusu 26.12.2013 tarihli senedin teminat senedi olması sebebiyle bedelsizliğine ilişkin iddianın ispatlandığından bahsedilemeyecektir. Bu itibarla senedin düzenlenme tarihinin davacıya yapılan ilk hisse devir sözleşmesi ile ... Sağlık Hizm. Tic. ve San. Ltd. Şti. ile ... Sağlık Eğitim ve Danışmanlık Turizm İnşaat Taahhüt Otomotiv Sanayi ve Ticaret Ltd. Şti. arasında yapılan ruhsat devir sözleşmesi ile aynı olması, davalı ...’nın aynı zamanda ... Sağlık Eğitim ve Danışmanlık Turizm İnşaat Taahhüt Otomotiv Sanayi ve Ticaret Ltd. Şti.’nin müdürü olması ve aynı şirketin 50 adet hissesinin devredildiği sözleşmelerde vekâleten davalı ...’nın imzasının bulunmasının, dava konusu senedin teminat senedi olduğuna dair iddiayı ispata yeterli olduğu söylenemez.

​

Ayrıca, dava konusu 26.12.2013 tarihli ve 460.000TL bedelli senedin teminat senedi olduğuna dair bedelsizlik def’înin usulüne uygun olarak yazılı delille ispat edilememesi karşısında anılan senet hamili davalı şirketin bu senedin teminat senedi olduğunu bile bile davacının zararına hareket ederek senedi iktisap etmiş olduğu iddiasının ispatı da söz konusu değildir. Zira TTK’nın 778/1-a maddesi atfıyla uygulanacak olan aynı Kanun’un 687. maddesi gereğince; senedin teminat senedi olduğuna dayalı bedelsizlik şeklinde ortaya çıkan kişisel def’înin senet hamiline karşı ileri sürülebilmesi için öncelikle, senedin bedelsizliğine dair def’înin yazılı delille ispatlanması zorunlu olup bu iddia davacı tarafından usulüne uygun olarak ispatlanamamıştır.

Bu itibarla davacının, kayıtsız şartsız bir borç ikrarını içeren 26.12.2013 tarihli ve 46.000TL bedelli dava konusu senet nedeniyle davalılara karşı borçlu olmadığına dair menfi tespit iddiası ispatlanamadığından davacının anılan senet nedeniyle borçlu olduğunun kabulü zorunludur.” Yargıtay HG. Hukuk Genel Kurulu 17.11.2022 T. 2020/698 E. 2022/1545 K.

 

TEMİNAT SENEDİ KONUSUNA İLİŞKİN DİĞER BİLGİLER

​

Her ne kadar bir bono mücerret (yalın, tek başına) bir borç ikrarı niteliğinde olsa da, temelinde hukuken geçerli bir neden bulunmadığı ispat edilirse bono geçersiz hale gelir.

​

 Bütün mücerret alacaklarda olduğu gibi ticari senet (kambiyo senedi) alacağı da prensip olarak uygun bir asıl borç ilişkisine, bir illi ilişkiye dayanır. Bir kambiyo senedi düzenleyip veren veya elindeki kambiyo senedini devreden ve bu senedi alan herkes, bütün bu hukuki işlemlerin yapılmasına temel teşkil eden bir gayeye ulaşmak istemektedir. Senedi alan şahsın, bu senede sahip olup olmayacağı, yani senette mündemiç hakkı iktisap edip etmeyeceği bu gayeye bakılarak tespit olunur. Dolayısıyla söz konusu ..., bir kambiyo senedinde (kıymetli evrakta) mündemiç hakkın husulü (doğumu) veya devri açısından hukuki sebebi teşkil eder. Senet bu ... yönünden “ifa amacıyla”, daha açık bir ifadesiyle “mevcut bir borcu ifa için” veya “mevcut borcun yerine kaim olmak üzere” verilmiş olabilir. Senedin teminat amacıyla veya başka bir maksatla verilmesi (mesela kredi sağlamak, hibe vs.) de mümkündür (Öztan, s. 376).[2]

 

Teminat senedi resmi bir belge midir?

Teminat senedi, mücerret (tek başına) bir borç ikrarı içermediğinden Türk Ticaret Kanunu gereğince kambiyo senedi niteliği taşımamaktadır. Ancak bu durum teminat senedinin geçersiz bir belge olduğu anlamına gelmemektedir. Alacaklı, teminat senedini genel haciz yoluyla icra takibine koyarak veya borçluya karşı dava açarak alacağını tahsil edebilir.

 

Teminat senedi verildiği aşamada, ya temel ilişkide bir alacağın doğup doğmadığı henüz kesin değildir ya da senedi düzenleyen kişinin borcu paradan başka bir edimdir.

 Bir borç ilişkisi gereği taraflardan biri lehine bir para alacağı doğacağı kesin ise ve bu sözleşmede doğacak alacakların tahsili için bir kambiyo senedi verileceği öngörülmüş ise bu kambiyo senedinin teknik anlamda teminat gayesiyle değil, ifa uğruna (ifa amacıyla) verildiğinin kabulü gerekir. Çoğu hâlde, alacaklı, temel ilişkiden ... alacağının ifası uğruna, kambiyo senedine dayalı alacağın takibi daha kolay olduğu için (2004 sayılı Kanun md. 167 vd.) ya da senedi iskonto ettirerek vadeden önce alacağına kavuşmak olanağını elde etmek için borçludan bir kambiyo senedi vermesini ister. Bu senet ifa uğruna, temel borcun ifasını teminen düzenlenmiş olduğundan, alacaklı öncelikle bu senede dayanarak icra takibi yapmak isteyecektir. Teminat senedi verilmesi durumunda ise, ya temel ilişkide bir alacağın doğup doğmadığı kesin değildir, ya da senedi düzenleyen kişinin borcu, paradan başka bir edimdir (Türk, s. 328-329).[3]

 

Senet üzerinde asıl borç ilişkisine atıf yapan ve ödemeyi şarta bağlayan kayıtlar olması durumunda kambiyo senetlerine özgü takip yapılamaz, genel haciz yoluyla takip yapılabilir

Senet üzerinde asıl borç ilişkisine atıf yapan ve ödemeyi şarta bağlayan kayıtlar olması durumunda mücerretlik vasfı ortadan kalkacağından böyle bir senede dayanılarak kambiyo senetlerine özgü haciz yolu ile takip yapılamaz. Örneğin \"hisse devrinin teminatıdır\", \"...ile imzalanan sözleşmenin teminatıdır\", “eseri ... tarihinde tamamlayamamam hâlinde ödeyeceğim”, “inşaat bitiminde ödenecektir\" şeklindeki kayıtlar. Bononun teminat senedi olduğu senet metninden anlaşılan bu gibi hâllerde bono kayıtsız (koşulsuz) borç vaadi içermediği için hükümsüzdür ve bu hükümsüzlük; düzenleyen tarafından, lehtara veya ciranta konumunda olan hamile karşı da ileri sürülebilir. Bu hâlde 6102 sayılı Kanun'un 687 nci maddesinin birinci fıkrası uyarınca senet metninden anlaşılan (hükümsüzlük) def'i vardır. Bu def'i mutlak def'i olup, üçüncü kişilere karşı da ileri sürülebilir. Bu durumda kambiyo senetlerine özgü haciz yolu ile takibin 2004 sayılı Kanun'un 170/a maddesi gereğince iptaline karar verilmesi gerekir.[4]

​

Senet incelendiğinde teminat senedi olduğu anlaşılamıyorsa borçlu bunun teminat senedi olduğunu borca itiraz olarak ileri sürebilir. Borçlu, iddiasını yazılı delille ispatlayabilir. Senedi ciro veya teslim yoluyla almış olan iyi niyetli üçüncü kişi hamile karşı senedin teminat senedi olduğu itirazı ileri sürülemez.

​

Bononun teminat senedi olduğunun senet metninden anlaşılamadığı hâllerde borçlu bu iddiasını 2004 sayılı Kanun'un 168/5 ve 169/a maddeleri kapsamında borca itiraz olarak ileri sürebilir. Bononun sözleşmenin teminatı olarak verildiği iddiası kişisel def'i olup, 6102 sayılı Kanun'un 778/a bendinin göndermesi ile uygulanması gereken aynı Kanun'un 687 nci maddesinin birinci fıkrası uyarınca kişisel def'iler temel ilişkinin tarafları arasında ileri sürülebilir. Senedin üçüncü kişiye ciro veya teslim yolu ile devredilmesi hâlinde bu def'inin iyi niyetli üçüncü kişilere karşı ileri sürülmesi mümkün değildir.[5]

​

Bononun teminat senedi olduğu senet metninden anlaşılamıyor ise bononun sözleşmeyle bağlantısı yazılı delille ispatlanmalıdır.

 Bononun teminat senedi olduğu senet metninden anlaşılamıyor ise 2004 sayılı Kanun'un 169/a maddesi kapsamında bononun sözleşme ile bağlantısı kanıtlanmalıdır. Sözleşmede senedin vade, tanzim tarihi ve miktarlarına açık bir şekilde atıf bulunmalıdır. Senede açıkça atıf bulunan sözleşmede senedin teminat amacıyla verilmiş olduğu belirtilmiş olabilir. Nitekim bu hususlar Hukuk Genel Kurulunun 10.05.2023 tarihli ve 2022/12-707 Esas, 2023/423 Karar ile 14.06.2023 tarihli ve 2021/12-607 Esas, 2023/626 Karar sayılı kararlarında da benimsenmiştir.[6]

​

Takibe dayanak senet 6102 sayılı Kanun'un 776 ncı maddesi uyarınca tüm unsurları içeren kambiyo senedi niteliğini haiz bono olup üzerinde teminata ilişkin bir kayıt bulunmadığından borçlunun başvurusu 2004 sayılı Kanun'un 169/a maddesi kapsamında borca itirazdır. Bu anlamda olmak üzere dayanak belgenin hangi ilişkinin teminatı olduğu yazılı belge ile kanıtlanmalıdır. 2004 sayılı Kanun'un 169/a maddesi uyarınca belgede takip dayanağı senede açıkça atıf yapılması zorunlu olup, açıkça atıf yapıldığının kabulü için senedin, vade ve tanzim tarihleriyle miktarlarının belirtilmesi gereklidir. Somut uyuşmazlıkta ise genel kredi sözleşmesinde takibe dayanak senede herhangi bir atıf yapılmadığı gibi alacaklının da senedin teminat senedi olduğuna dair kabulü bulunmamaktadır. [7]

​

Banka tarafından kullandırılan krediler için alınmış senet teminat senedi sayılmaz, senedin kredi borcuna karşılık ifa amacıyla verildiğini gösterir.

Somut uyuşmazlıkta ise genel kredi sözleşmesinde takibe dayanak senede herhangi bir atıf yapılmadığı gibi alacaklının da senedin teminat senedi olduğuna dair kabulü bulunmamaktadır. Alacaklı vekilinin cevap dilekçesinde kullandırılmış olan krediler çerçevesinde verilmiş senet olduğu şeklindeki beyanı takip konusu senedin kredi sözleşmesinin teminatı olarak verildiği anlamına gelmez. Bu açıklama söz konusu senedin bankadan alınan kredi borcuna karşılık ifa amacıyla verildiğini gösterdiğinden, alacaklı vekilinin bu beyanı tek başına teminat iddiasını ispata yeterli değildir. Aynı husus Hukuk Genel Kurulunun 22.06.2021 tarihli ve 2017/12-357 Esas, 2021/824 Karar ile 14.06.2023 tarihli ve 2021/12-607 Esas, 2023/626 Karar sayılı kararlarında da benimsenmiştir.[8]

 

 

[1] Yargıtay Hukuk Genel Kurulu 14.06.2023 T. 2021/607 E. 2023/626 K.

[2] Yargıtay Hukuk Genel Kurulu 14.06.2023 T. 2021/607 E. 2023/626 K.

[3] Yargıtay Hukuk Genel Kurulu 14.06.2023 T. 2021/607 E. 2023/626 K.

[4] Yargıtay Hukuk Genel Kurulu 20.09.2023 T. 2021/995 E. 2023/825 K.

[5] Yargıtay Hukuk Genel Kurulu 20.09.2023 T. 2021/995 E. 2023/825 K.

[6] Yargıtay Hukuk Genel Kurulu 20.09.2023 T. 2021/995 E. 2023/825 K.

[7] Yargıtay Hukuk Genel Kurulu 20.09.2023 T. 2021/995 E. 2023/825 K.

[8] Yargıtay Hukuk Genel Kurulu 20.09.2023 T. 2021/995 E. 2023/825 K.